Predsidateľstvu PK SKS za Vojvodinu
Novi Sad

Modľime Naslov, žebi u duchu odlukoch Štvartoho plenuma CK SKJ [Centralnoho Komiteta Sojuzu Komunistoch Jugoslaviji] previpital vkupnu poterašňu robotu i praxu vidavateľnej chiži "Ruske slovo" po pitaňu tretmana pozitivnoho kulturno-istorijnoho našľidstva ruskej narodnosci. Poterašňa praxa vkupnej vidavateľnej chiži "Ruske slovo" ukazala:

1 - že "Ruske slovo" od samoho svojoho vichodzeňa vikazovalo, i ňeška išče vše vikazuje (u jednim novim vidu), barz upartu tendenciju, žebi kulturni život našej narodnosci ohraňičelo ľem do ramikoch bešednoho jazika Rusnacoch u Bački i Srime - jazik, kotri naša narodnosc, s prepascu Avstrouhorskej i s odvojovaňom od svojich dotedišňich kulturnich ukrajinskich centroch u Ľvove i Užhorodze, pre silu istorijnej nuždi, mušela prilapic i za jazik svojoho pisanoho slova, svidoma, že na tim jaziku ňema aňi istorijni aňi kulturni tradiciji.
[... americki cisk, Andraščik, Cuker, Čorba, kaľvinski kňižki, Pavlovič, SRR, Žebracki...]

2 - že "Ruske slovo" unošelo do poterašňoho kulturnoho života Rusnacoch barz čkodľivi i suďbonosni po pošľidkoch probovaňa, žebi še naša narodnosc co baržej odcudzela i oddaľela od svojich pozitivnich nacionalnich ukrajinskich kulturnich tradicijoch. (Kampaňa prof. Jaši Bakova, kotru zaprovadzovalo "Ruske slovo", zos ciľom, žebi še meňal naš poterašňi pravopis zos virucovaňom ukrajinskich jotovanich vokaloch -
Jaša Bakov "Borba za pravopis", Ruske slovo, od čisla 29 od 28. 12. 1945. nadaľej;
pobočni staťi prociv ukrajinskich kulturnich nacionalnich tradicijoch - "Ruske slovo" čis. 3 z 1955. r. itd.;
pamfletski napisi prof. Jaši Sabadoša "Pochodzeňe i prichod Rusnacoch do Bački" - Švetlosc čis. 4/1954. bok 280;
kompletna vidavateľna ďijalnosc od ošľebodzeňa po ňeška, jak i sostav textoch u čitankoch za macerinski jazik na ruskim jaziku;
napis Ďuri Vargi "Kratki istorijni prehľad literaturnej tvorčosci u našim narodze" - Švetlosc č. 1/1952, bok 5;
tendenciozni napis prof. Ďuri Papharhaja "Tri dňi na vichodnim Slovensku" - Ruske slovo, čisla 26, 27, 28, 29/1963.;
tendenciozni napis inž. Vladimira Novti "Zoz drahi po Čechoslovackej - naščiva škoľarom" - Pionirska zahradka, čis. 3 rok XIX, bok 17.).

3 - že postoja u "Ruskim slove" otvoreni tendenciji, žebi še mistifikovalo fakti objektivnej naukovej istrijnej pravdi, jak co to slučaj zos tretirovaňom našoho pozitivnoho kulturno-istorijnoho našľidstva i problemu družtveno-istorijnej genezi našoho bešednoho jazika. (Odbivaňe redakciji "Ruskoho slova", žebi predlužela zos počatim objavjovaňom napisu Ďu. Sopki na temu "Naš jazik i naprjam joho daľšoho rozvoju" jak i odbivaňe redaktora obnovenoho časopisu "Švetlosc" žebi vidrukoval spomnuti materijal (objavjovani u podľistku "Literaturne slovo" u redakciji literarnej sekciji KPD "Maxim Horki" u Novim Sadze - čislo 6 za junij mešac 1965. roku). Odbivaňe redakciji "Ruskoho slova", žebi drukovala rezoluciju o jaziku studentoch Rusnacoch zoz zagrebskoho univerziteta; z druhoho boku objavjovaňe napisoch prof. M. Kočiša, kotri na tot sposob postali z boku redakciji prioritetni i sankcionovani jak jedini naukovi kriterij i jazični postulat). Lit. slovo čis. 10 od 10. oktobra 1965. bok 3.; čis. 12 od decembra 19.-

4 - že u ramikoch tich kruhoch, kotri trimaju kľučni poziciji u kulturnim živoce našej narodnosci (vidavateľna chiža "Ruske slovo") postoja ukoreňeti zviknuca, žebi še potrimovalo monopolistične stanovisko tej grupi u vjazi pitaňoch kreirovaňa kulturnej politiki našej narodnosci, že postoji stajemna praxa gušeňa javnej i demokratičnej čeranki stanoviskoch i dumkoch u vjazi aktualnich kulturnich problemoch, ked že še toti dumki i stanoviska procivstavjaju koncepcijom tich kruhoch, kotrim zajedňica zverela na upravjaňe sredstva javnej komunikaciji i pravilne ideologijne informovaňe čitačoch Rusnacoch. (Odnošeňe redakciji "Ruskoho slova" i Sovitu spram literaturnej sekciji KPD "Maxim Horki" z Novoho Sadu i literaturnomu podľistku, kotri tota sekcija ušorjovala u ramikoch novinoch "Ruske slovo". Čisla 6, 7 i 8 za 1965. rok; zaberaňe ňeprikosnovenoho stanoviska i redakciji i Sovitu u vjazi pitaňa daľšoho unaprjamovaňa rozvoju našoho jazika u odnošeňu na literaturni ukrajinski - "Ruske slovo" čis. 6 od 4. februara 1966. roku).

5 - že postoja uparti namiri tich kruhoch, žebi še zos prenošeňom problemu ruskoho jazika (joho družtveno-istorijnej genezi) na čisto lingvistični teren, jak i s oňemožľivjovaňom javnej i naukovo dokumentovanej diskusiji u vjazi toho barz važnoho pitaňa, prikrilo odredzeni ideologijni pobidi.

6 - že, po našim dumaňu, taka tendencija vodzi gu svidomomu dezinformovaňu ruskej javnosci i spričiňuje ozbiľnu političnu čkodu, bo pripadňiki ruskej narodnosci privedzeni do opasnosci, žebi taku praxu calkom pohrišno identifikovali zos političnu liniju družtveno-političnich forumoch, u čijej kompetenciji robota redakciji "Ruskoho slova". Dumaňa zme, že problem ruskoho jazika, u ramikoch ruskej narodnosci, ideologijni problem, znači politični, a ňe lingvistični, t.j. uzko fachovi, formalno-prakticistični, za jaki ho žadaju prikazac kruhi kolo "Ruskoho slova". Dijalekt bačko-srimskich Rusnacoch nastal jak pošľidok zakonomirnoho družtveno-istorijnoho procesa nacionalnoho političnoho i ekonomskoho hnobeňa Rusinoch-Ukrajincoch u ramikoch Avstriji odnosno Avstrouhorskej monarchiji
(P e t r o v, Aľeksej "Materialy dľa istoriji Uhorskoj Rusi, I.-VI." Sankt Petersburg 1906-1911;
H n a ť u k, Volodimir "Slovaki či Rusini?", "Ruski oseľi v Bačci" Ľvov 1898, "Rusini prjašivskoj eparchiji" 1900, "Nacionaľne vidrožžeňa avstro-uhorskich Ukrajinciv, Videň 1916;
C z a m b e l, Samuel "Slovenská reč a jeho miesto v rodine slovanských jazykov" Turč. Sv. Martin 1906;
B i d e r m a n n, Herman. "Die Ungraischen Ruthenen, ihr Wohnort, ihr Erwerb und ihre Geschichte I., II." Innsbruck 1862, 1867;
C s a p l o v i c s, Johann "Gemälde von Ungern" Pešt 1829;
B r o c h, Olaf "Zum klainrussischen in Ungarn", "Studien von der slovakisch-klainrussische Sprachgrenze im Östlicchen Ungarn" Kristiania [Oslo]1897; "Aus der ungarischen Slavenwelt" AslPh (Akten der Slavische Phonologie) 1897;
N i e d e r l e, Lubor, "Narodopisná mapa uherských Slováků" Praha 1900;
T o m a š i v s k i j, Stepan "Etnografična karta Uhorskoji Rusi", 1910.
itd. itd.).

U vjazi skorejšich materijaloch Naslovu prezentovana robota Ďu. Sopki pod naslovom "Družtveno-istorijna geneza bešedi bačko-srimskich Rusinoch-Ukrajincoch". Žadame ukazac Naslovu na fakt, že ideja o nacionalnej avtochtonosci našej narodnosci na osnovi svojoho terašňoho bešednoho jazika nastala u kridľe našej predvojnovej nacionalno-buržuaznej inteligenciji medzi dvoma vojnami, čij idejni apologet bul dr. H. Kostelnik. Tota ideja hľiboko reakcionerna, bo še snuje na mistifikovaňu naukovich istorijnich faktoch i u jej osnovi namira, žebi še prejg terašňoho bešednoho jazika ideologijno distinkcirovala naša narodnosc, u uslovijoch starej Juhoslaviji, od matičnoho ukrajinskoho narodu, kotri posle Oktoberskej revoluciji vivojoval svoju nacionalnu šľebodu i postal nošiteľ borbi za socijalistični družtveni porjadok, prociv kotroho bula barz oštro uparta vkupna ideologijna propaganda klerikalnich predvojnovich "Ruskich novinoch", Kalendaroch i inšich vidaňoch "Prosviti". Insistrovac ňeška, u tej istorijnej chviľki, na jakejšik kulturnej i nacionalnej avtochtonosci našej narodnosci, majuci za jedini kriterij ľem jazikovi moment, u konkretnim slučaju našu ňeškajšu bešedu, znači za nas vimahac, žebi še ovikovičeli i ozakoňeli istorijni pošľidki vikovnej asimilatorskej politiki ňeprijateľoch našoho ukrajinskoho narodu z najčežšich chviľkoch našej nacionalnej istoriji, znači ozakoňic tot vikovni asimilatorski proces, kotri mal za ciľ, žebi še co baržej rusko-ukrajinska narodnosc odvojovala od matičnej žemi. Rozumi še, že take probovaňe osudzene na prepasc jak reakcionerne u uslovijoch našej juhoslavjanskej socijalističnej stvarnosci, ustavno-pravnich šľebodoch, kotri naša narodnosc uživa jak rovnopravni člen našej novej družtvenej zajedňici, u uslovijoch, ked naša narodnosc po perširaz u svojim nacionalnim živoce ustanovela kulturni vjazi zos svoju matičnu žemu - Ukrajinsku SSR.

Po našim dumaňu povampirovaňe regionalnoho rusinskoho nacionalnoho čuvstva (joho Kostelnik podzvihnul na kult nacionalnoho malohraždanskoho mita u svojej pisňi "Kerestur" "Ruski novini" čis. 16/1924. Ideologijni rozrobok mu dal u staťi "Značeňe Kerestura" Ruski kalendar 1925. r. bok 58) ňe slučajne aľe, naprociv, družtveno-istorijno zakonomirne. Kadri, kotri prichodzeli prejg "Ruskoho slova" na čolo kulturnoho života našej narodnosci posle ošľebodzeňa pre svoju ňedostatočnu i obšču marxističnu kulturu ňeokončeli klasnu ocenu (zoz stanoviska marxističnej ideologiji taka ocena u "Ruskim slove" aňi po ňeška ňedata) našoho kulturno-istorijnoho našľidstva. Poneže i sami pochodza zoz malohraždanskich seľanskich pasmoch bez zdravej i širokej ideologijnej podlohi, vše baržej še daveli u malohraždanskej mutľanki Kostelnikovej kvazi-naukovej avtochtonosci bačkosrimskich Rusnacoch na bazi jich bešednoho jazika. Taka koncepcija ruskej nacionalnej avtochtonosci bula barz "moderna" t.j. "kotirovala" še jak dokaz visšej političnej svidomosci na liniji juhoslavjanskoho patriotizma, a osobľivo prišla do viražeňa posle Rezoluciji IB, ked še u "Ruskim slove" pretarhlo radiklano zos šickima šľidami našoho pozitivnoho kulturno-istorijnoho našľidstva, vjazanoho za matični ukrajinski narod. U tim periodze Kostelnikov nacionalni "rusnacki" avtochtoni duch dostal koňečnu prevahu i žada, žebi še u roboti "Ruskoho slova" i u tej vimeňetej političnej klimi, osobľivo posle istorijnich odlukoch Štvartoho plenuma CK SKJ, i daľej tvardo otrimal i dava še ozbiľni odpori z boku "Ruskoho slova", žebi še stan u našim kulturnim živoce normalizoval, t.j. žebi še pretarhnuti istorijni kontinuitet našoho kulturnoho ukrajinskoho nacionalnoho života predlužel zos svojim zakonomirnom chodom. Rozumi še, že taka nacionalna koncepcija mala barz čkodľivi reperkusiji na cali naš kulturni život, na joho daľši pravilni rozvoj i rovnopravne ukľučovaňe našej narodnosci do sučasnich družtvenich cekoch našej žemi. Zakonomirno prišlo do devijacijoch, kotri, znova ňe slučajno, dali povodu dajednim stranskim slovackim kvazi-naukovim robotňikom, žebi, všeľijak na osnovi obščoho kursa u našim kulturnim živoce, prinošeli napisi o našim slovackim pochodzeňu:
Pavol Berta "Čriepka z Juhoslávie" - "Kultúrny život" No. 49 od 3 1965.);
na našu veľku žalosc i u literaturnich časopisoch juhoslavjanskich Slovakoch ("Novi život" čis. 4/1965. dr. Jozef Štolc "O pôvode a rozvoji slovenskej reči v Juhoslávii").

Žadame na tim mesce nadpomnuc, že kompetentnim forumom u Pokrajinskim komitetu svojočasovo (u analizi "Ruskoho slova" za 1963. r.) bulo signalizovane na toto čkodľive zjaveňe u našim kulturnim živoce s potrebnima dokumentovanima obhruntovaňami, aľe nažaľ poňeška ňichto kompetentni ňevžal rozpatrac tot materijal. Na tim mesce ňemožeme a ňespomnuc, že nas barz ňespodziva šľidujuci fenomen:
U odnošeňu na našu narodnosc pravja še ozbiľni zauvahi, až i zoz urjadovich, nadležnich mestoch, že pripadňiki našej narodnosci ňeznaju, co su u etňičnim pohľadze, i popri toho, že fakti bešeduju procivne (navodzime ľem najcharakterističňejši prikladi):

a) Z boku fachovcoch za istoriju pri osnovnej školi "Petro Kuzmjak" u Ruskim Keresture virobeni 1951. roku predloh nastavnej prohrami z nacionalnej istoriji za štredňu školu z škoľaroch ruskej narodnosci. Koncepcija tej prohrami še bazovala na pestovaňu pozitivnoho i progresivnoho istorijnoho našľidstva ukrajinskoho narodu, čija su, spram prohrami, i Rusnaci u Juhoslaviji, u istorijnim smislu, jedinstvena i ňedzeľiva časc. Tota prohrama z nacionalnej istoriji ňebula urjadovo odobrena i uňešena do prosvitnoho hlasňiku NR Serbiji čis. 6, 7, 8, 9 za junij, julij, avgust, september 1960. r. (bok 219), hoč za šicki druhi narodnosci prohrami z nacionalnich istorijoch prilapeni i urjadovo odobreni;

b) Roku 1955., na konferenciji studentoch i štredňoškolskej mladeži ruskej narodnosci, otrimanej u Ruskim Keresture, priňešena rezolucija zos 123 prociv 6 hlasoch (prociv tu buli členi redakciji "Ruskoho slova"), žebi še naš kulturni život rozvival na pozitivnich nacionalnich ukrajinskich tradicijoch, žebi še s taku istorijnu praxu u nacionalnim živoce našej narodnosci i daľej predluželo. Ostalo na stanovisku predstavňikoch "Ruskoho slova".

c) Na seminare prosvitnich robotňikoch ruskej narodnosci, otrimanim u Srimskich Karlovcoch od 25.-27. junij 1966. roku Ďura Papharhaji, redaktor "Švetlosci", napadnul bez bulo jakich naukovich argumentoch referat "Družtveno-istorijna geneza bačko-srimskich Rusinoch-Ukrajincoch" i take vistupaňe bulo dostatočne, žebi še rozbilo zakľučeňa dohvarki kulturnich robotňikoch Rusnacoch, otrimanej u PK z jari 1966., na kotrej usohlašene stanovisko i prilapena koncepcija ukrajinskej nacionalnej orijentaciji. Posle vistupaňa Papharhaja pri kompetentnich ostalo i daľej prešvečeňe, že Rusnaci ňeznaju, co su u narodnosnim smislu.

d) Skorej bulo spomnute, že "Ruske slovo" objavjovalo napisi, kotri dezinformovali našu narodnosc s domenu našej nacionalnej i kulturnej istoriji. Naprociv, vono odbivalo objavjovac napisi, kotri dokumentovano i na marxističnich naukovich principoch tretirovali našu kulturnu problematiku. Dumaňa sme, že až i barz potrebne, žebi še u duchu obščej terašňej družtveno-političnej klimi vše intenzivňejšej demokratizaciji našoho družtvenoho života u sistemi samoupravjaňa, previpitalo poterašňi principi i kriteriji kadrovej politiki na kľučnich rukovodzacich mestoch u kulturnim živoce našej narodnosci. Tot problem osobľivo aktualni u švetľe istorijnich odlukoch Štvartoho plenuma CK SKJ.

Praxa u našim kulturnim živoce ukazala, že poterašňi kriterij viberaňa kadroch na rukovodzaci mesta kulturnoho života našej narodnosci prevozidzeni zos stupňom obščoho družtvenoho rozvoju našej socijalističnej zajedňici, zos vše bujňejšim rozvojom našej družtveno-političnej praxi u sistemi samoupravjaňa, jak i vše vekšich vimohoch družtva, žebi robotnoho človeka, produkovateľa i samoupravjača, vše baržej krašeli pravdivi duchovni vrednosci, kotri garancija našoho daľšoho uspišnoho družtvenoho napredku.

Rukovodzaci kadri u domenu nacionalnej kulturi treba žebi mali toti prikmeti išče baržej nahlašeni. Obšče zjaveňe u našim družtve, u terašňej fazi joho rozvoju, že še najsposobňejši i najkvalifikovanši kadri postavjaju na odvitujuci mnesta, ta trimame, že taka obšča družtvena praxa treba žebi še odnošela i na našu narodnosc, ked slovo o kadroch, kotri rukovodza s kulturnim životom Rusnacoch.

Žadame konstatovac, že poterašňi kadri, kotrim zajedňica zverela, u meno našej narodnosci žebi rukovodzeli s jej kulturnim životom, ňeudovoľeli svojomu zadatku; u dajednich pitaňoch še ukazali jak ňedorosnuti, žebi s uspichom i pravilno ukľučovali kulturni život našej narodnosci do zajedňickich cekoch našoho družtva, kotroho sme ňedzeľiva calosc. Co vecej, praveli hriški od suďbonosnej značnosci za daľši rovnopravni kulturni rozvoj našej narodnosci. O tich zjaveňoch svojočasovo upoznavani i mirodavni kompetentni faktori, aľe še ňeprerivno po ňeška predlužovalo s taku praxu u kulturnim živoce Rusnacoch. Virojatno, že tomu jest pričini i objektivnej prirodi, aľe sme dumaňa, že še s premescaňom redakciji do Novoho Sadu, jak i calej vidavateľnej ďijalnosci, vitvorjuju objektivni možľivosci, žebi še vihodňejše rišelo ňevihodnu kadrovu situaciju. Ked še predluži robota u redakciji "Ruskoho slova" s poterašňu kadrovu strukturu, bez ohľadu na novi horodski štredok, ňebudze obačľivši premenki na ľepše, po našim dumaňu, u kulturnim živoce našej narodnosci.

Mi tvardo prešvečeni, že kompetentni družtveno-politični faktori ščiro žadaju i namahaju še, žebi še odredzeni problemi u kulturnim živoce Rusnacoch, kotri nadriľuje sam rozvoj našoho socijalističnoho družtva, pravilno rišeli. U tim smislu i sami navodzime predlohi, za kotri trimame, žebi mohli pomohnuc, žebi še stan u kulturnim živoce ruskej narodnosci obačľivo zľepšal; preto predkladame:

1 - žebi še našu rusinsku ukrajinsku narodnosc tretirovalo jak i šicki druhi narodnosci u APV [Avtonomnej Pokrajini Vojvodina] u odnošeňu na svojo matični žemi. (Naša narodnosc taki status ustanovela 1947. roku prejg direktnich i urjadovich kontaktoch s amabasadu SSSR u Beogradze.),

2 - žebi še ruskim studentom odobrelo stipendiji za viučovaňe svojoho matičnoho literaturnoho jazika u Ukrajinskej SSR,

3 - žebi še otvorelo na Filozofskim fakultetu u Novim Sadze u ramikoch slavističnej katedri kurs viučovaňa ukrajinskoho jazika,

4 - žebi še omožľivelo ruskim kulturnim i prosvitnim robotňikom naščivi naukovim i kulturnim institucijom u matičnej žemi u ramikoch medzideržavnich odnošeňoch,

5 - žebi še spram prosvitnoho sovitňika za ruski jazik pri Zavodu za obšče i fachove obrazovaňe APV zaberalo isti tretman u pohľadze usoveršovaňa literaturnoho jazika u matičnej žemi, jak i za fachovcoch - pripadňikoch druhich narodnoscoch u APV,

6 - žebi še demokratizovalo princip vibornosci členoch vidavateľnoho sovitu "Ruskoho slova" na tot sposob, žebi predkladaňe novich členoch sovitu vecej ňeokončovala jedna osoba, jak co to bul slučaj poteraz (konkretno: redaktor "Ruskoho slova"), aľe odredzeni skup čitačoch "Ruskoho slova" zoz každoho mesta. U vidavateľnim sovitu bi trebali buc zastupeni ľem hevti pripadňiki ruskej narodnosci, kotri še aktivno zaňimaju s kulturnim životom Rusinoch i o tich pitaňoch maju progresivne pochopeňe i naukovo pohľadi. Na tot sposob bi še zaobišlo poterašňu praxu, žebi sovit bul instrument pojedincoch u zaprovadzovaňu jich koncepciji, takej, jaka u naše predstavki napredku viňešena,

7 - že za našu narodnosc ňepostoja dva literaturni jaziki. Mi trimame za naš literaturni jazik - jazik našej matičnej žemi Ukrajinskej SSR. Perspektiva toho našoho terašňoho pisanoho jazika ňe u joho daľšim usoveršovaňu, jak to predkladaju kruhi kolo "Ruskoho slova", aľe u joho postupnim i metodičnim odumeraňu jak pisanej bešedi na tot sposob, žebi še do našich školoch uvodzelo matični ukrajinski literaturni jazik. Žebi še taki zadatok poscihlo, nužno ňeobchodne, žebi našo učiteľe u ceku svojoho školovaňa zvladali ukrajinski literaturni jazik u tej miri, žebi ho mohli prepodavac u osnovnej školi. Jak imperativna potreba še nadriľuje osposobjovaňe kvalifikovanich nastavňickich kadroch za prepodavaňe matičnoho literaturnoho jazika, i to u dvoch viňešenich formoch: zos stipendovaňom studentoch Rusnacoch u Ukrajinskej SSR i prejg kursoch ukrajinskoho jazika na slavističnej katedri Filozofskoho fakulteta u Novim Sadze.

Prešvečeni sme, že Predsidateľstvo PK vsestrano rozpatri toti našo stanoviska i predlohi i s tim pomohňe, žebi še stvari u kulturnim živoce Rusnacoch počali vodzic na ľepše.

Novi Sad, 2. januar 1967. r. Šľidza podpisi, (159 podpisňiki)